SPORDA ANİ ÖLÜM
SPORDA ANİ ÖLÜM
Sporda ani ölüm nedir?
Sportif
aktivite sırasında veya takip eden saat içinde herhangi bir travma olmaksızın
gerçekleşen ölümlere verilen tanımlamadır.
Sporda ani ölüm sıklığı
nedir?
Spor
kaynaklı ani ölüm sıklığı:
ABD
verilerinde değişik yaş ve spor grubu için kabaca yılda 50.000 -100.000
sporcuda 1 dir. ABD’de 1974-1996 yıllarında (22 yılda) toplam 550 sporda ani
ölüm vakası tespit edilmiştir.
İtalya
verileri için ise bu oran yılda 100.000 sporcuda 2.3 tür.
Türkiye’de
son yıllarda medyaya yansıyan 126 sporda ani ölüm olayı tespit edilmiştir.
Sporda ani ölüm oranları
son yıllarda artmış mıdır?
Sporda
ani ölümlerin son yıllarda artığını gösteren bilimsel bir veri yoktur.
Cinsiyet, yaş ve
aktiviteye katılımla bir ilişkisi var mıdır?
Erkeklerde
ve 35 yaş üstünde görülme oranı daha yüksektir. Genç erişkin sporcular spor
yapmayan yaşıtları ile karşılaştırılınca ani ölüm görülme sıklığı 2.5 kat daha
fazladır.
Çevresel faktörlerle
ilişkisi var mıdır?
Uç
hava şartları (aşırı sıcak, nem ve soğuk) riski artırabilir. Ne oranda
artırdığı ile ilgili veri yoktur.
Sporda ani ölüm riskini
artıran diğer faktörler nelerdir?
Bir
kısım doping maddeleri (anabolik steroidler, uyarıcılar, kan dopingi gibi),
aşırı alkol tüketimi, kokain kullanımı ile birlikte aşırı ve ağır egzersizler
riski artırır. Değişik hastalıklar (diyare, kusma, gripal enfeksiyon gibi…)
esnasında ağır aktivitelere katılmak da riski artıran faktörler arasında yer
almaktadır.
Sporda ani ölümün
nedenleri nelerdir?
%
80’i kalp-dolaşım sistemi kökenlidir. 35 yaşının altında görülen ölümlerin
büyük bir çoğunluğu doğuştan (ailesel/genetik) kalp-dolaşım sistemi ile ilgili
yapısal sorunlardır.ABD de kalp durması ile ortaya çıkan ani ölümlerin ise
yaklaşık %40’ı hipertrofik kardiyomyopati (anormal büyümüş kalp kası)
nedenlidir. Geri kalan bölümü ise koroner arter ve kalp ileti sorunları gibi
değişik nedenleri içermektedir.
Sporcu lisans muayeneleri
ani ölümleri engellemek için yeterlimidir?
Riski
azaltmakla birlikte yeterli değildir. İtalya’da her yıl 6 milyon sporcu
(İtalyan nüfusunun %10’u) spor öncesi ön muayeneden geçmektedir. Bunların
%3.1’i spordan men edilmiştir ki %1.8’i kalp-dolaşım sistemi kaynaklıdır.Uludağ
Üniversitesi Spor Hekimliği AD. da son 10 yılda yapılan spor öncesi ön
değerlendirmelerde taranan sporculardan %0.25’i kalp sorunları neden ile
spordan men edilmiştir.
Kalp-dolaşım sistemi
sorunu olan sporcular spordan men edilselerdi yaşama süreleri ne olurdu?
İtalya’nın
Padova Spor Hekimliği Merkezinde 1979-1996 yılları arasında (17 yıl) sporcu
muayenelerinde 33.735 sporcudan 22 si hipertrofik kardiyomyopati nedeni ile
spordan men edilmiştir. Spordan men edilen antrenman ve yarışmalara katılmayan
22 genç sporcu ortalama 8 yıl yaşamışlardır.
Riski azaltmak için ideal
tarama/değerlendirme sistemi nedir?
Amerikan
Kalp Cemiyeti Ani Ölüm ve Doğuşsal Sorunlar Komitesi bu konuda geleneksel fizik
muayene ile birlikte kişisel ve ailesel öyküyü yeterli bulurken Avrupa Spor
Kardiyolojisi Çalışma grubu buna ek olarak elektrokardiyografi çekimini
önermektedir. Amerikan görüşü geniş gruplardaki taramalarda
elektrokardiyografinin düşük oranda duyarlılık gösterdiği buna karşın
maliyetleri artırdığı görüşünü öne sürmektedir.
İdeal spor öncesi
değerlendirme neleri kapsamalıdır?
Sporcuların
detaylı fizik muayene ile birlikte kişisel ve ailesel öykülerinin ayrıntılı bir
şekilde alınması ve de istirahat elektrokardiyografilerinin değerlendirilmesi
birinci basamak olarak yeterlidir. Kişisel ve ailesel öykülerinde aşağıdaki
sorulara evet yanıtını veren veya elektrokardiyografisinde anormallik saptanan
sporcular bir kardiyolog denetiminde ekokardiyografi, efor testi, kardiyak MR
anjiyografi gibi ileri tetkiklere tabi tutulmalı ve risk tespit edilenler
spordan men edilmelidir.
Sorular:
Antrenman
sırasında veya sonra hiç bayıldınız mı?
Antrenman
sırasında veya sonra hiç başınız döndü mü?
Antrenman
sırasında veya sonra göğüs ağrınız oldu mu?
Antrenman
sırasında arkadaşlarınızdan daha çabuk mu yorulursunuz?
Hiç
tansiyonunuz yükseldi mi?
Kalbinizde
farklı bir ses duyulduğu size söylendi mi?
Kalbinizin
çok hızlı veya normalden değişik attığını fark ettiniz mi ?
Ailenizde
50 yaşından önce kalp hastalığından veya aniden ölen oldu mu ?
Ailenizde
şeker hastası var mı?
Spor
öncesi sağlık muayenelerinin ekonomik boyutu nedir?
Sporcu
muayene ve elektrokardiyografinin maliyeti devlet kuruluşlarında 20 YTL
civarındadır.
Spor
sahalarında alınabilecek tedbirler nelerdir?
-Spor
sahalarında ilk yardım konusunda deneyimli sağlık personeli bulundurmak.
-Spor
sahaları için acil durum planları yapmak.
-Donanımlı ambulans veya acil durum
ekipmanı (defibrilatör başta olmak üzere) bulundurmak.
Yukarıda soru cevap tarzında verilen bilgiler ışığında spor kaynaklı ani
ölümlerin diğer ölüm nedenleri ile karşılaştırıldığında (trafik kazaları,
yangın, ev kazaları…) basına yansıdığı kadar ciddi boyutlarda (sayılarda)
olmadığı aşikardır. Ciddi sayılarda olmasa da spor kaynaklı ölümleri sporcu
sağlık değerlendirmeleri ile azaltmak olasıdır. Ciddi maliyet teşkil etmeyen
geniş sporcu sağlık taramaları yapmak bu açıdan önem taşımaktadır. Spor
sahalarında alınacak tedbirlerle de bu sayılar ciddi oranda azaltılabilir. Bu
anlamda diğer gelişmiş ülkelerde de olduğu gibi detaylı fiziksel muayene ve
elektrokardiyografi taramalar açısından en ideal ve geçerli (önerilen)
yöntemdir. Bu yöntemle risk tespit edilen sporcuların ileri tetkiklerle
taranması en gerçekçi yaklaşım olacaktır. Ön muayene ve elektrokardiyografi ile
risk tespit edilmeden bütün sporcuların ileri tetkiklere tabi tutulması
bilimsel yaklaşımdan uzaktır. Ayrıca spor yapan yüz binlerce lisanslı sporcu
sayısı göz önüne alındığında (profesyonel amatör ayırmaksızın)
elektrokardiyografi dışında risk saptanmadan istenecek tetkiklerin yapılma
olanağı yer, zaman, maliyet açısından olası değildir.
Bu tartışmalar yanında düzenli
yapılacak egzersizlerin toplum sağlığı açısından önemi de göz ardı
edilmemelidir. Birçok bilimsel veri değişik toplumlarda ölüm nedenleri arasında
ilk sıralarda yer alan kalp-dolaşım sistemi hastalıklarından korunmak için
düzenli egzersizin önemini vurgulamaktadır.
Bu anlamda batı toplumlarında olduğu
gibi ülkemizde de Spor Hekimliği Birimlerinin güçlendirilmesi, Spor Hekimliği
uzman sayısının artırılması hem sporcu sağlığı hem de toplum sağlığı açısından
önem teşkil etmektedir.
Saygılarımla...
Rafet Fatih ÇAKMAK
Beden Eğitimi Öğretmeni
Kaynak: http://www.sporhekimligi.com/spordaaniolum.php
Yorum Yap