SPORDA MENİSKÜS YARALANMALARI

SPORDA MENİSKÜS YARALANMALARI

 

Dizde bulunan menisküsler tibia ve femur kondilleri arasında yerleşmiş C şeklindeki fibröz kıkırdaklardır.  Menisküslerin periferik kenarı kalın ve konveks olup eklem kapsülünün iç kısmına tutunur, merkeze doğru giderek incelerek serbest hale gelir, menisküslerin üst yüzü konkav olup femur konveksitesine uyum sağlar, alt tibia kısmı ise düzdür. Böylece yandan bakıldığında menisküsler üçgen şeklindedirler.

 

İç ve dış olmak üzere iki adet menisküs vardır. Her iki menisküs birbirlerine benzeseler de fonksiyonel yönden farklılıklar gösterirler.  Ortak fonksiyonları:

 

Ø  Yük taşıma

Ø  Yük dağıtma

Ø  Şok absorbsiyonu

Ø  Lubrikasyon

Ø  Stabilizasyon

 

İç menisküs tüm çevresi boyunca eklem kapsülüne yapışır, dış menisküs ise popliteal tendonun geçtiği bölgede (Hiatus Popliteus) kapsül ile bağlantısı yoktur. Dış menisküsün ön ve arka boynuzları iç menisküse gore daha yakındır, bu iki nedenden dolayı da dış menisküs iç menisküse göre daha fazla hareketlidir. Hareket azlığı nedeniyle iç menisküs dış menisküse göre daha fazla travmaya maruz kalır. 

 

Menisküslerin kanlanması sıkıntılı bir konudur. Erişkinlerde menisküslerin periferik %15-30’unda damarlanma mevcuttur. Menisküslerin periferi kanlanmanın çok iyi olduğu kırmızı alan, kanlanmanın az olduğu orta alan kırmızı-beyaz alan, kanlanmanın olmadığı merkez kısımda beyaz alan ismini alır.  Vasküler anatomiye bağlı olarak menisküsler travmaya uğradıklarında periferden merkeze iyileşme şansı azalır.  Bu nedenle operasyon sırasında yırtığın yerine, kişinin yaşına, yırtığın tipine, aktivitelere, ve ek patolojilere göre tedavi yöntemi ve ameliyat tekniği değişmektedir.

 

Yeni doğanda menisküsün periferinin %50’si damarlanırken yaşla bu azalır ve 40 yaş üzerinde periferin %20’sinden azı damarlanmaktadır.  Menisküsün kanlanması yaş ile ters orantılıdır.  

 

Yapılan çalışmalarda insan menisküsünün propriosepsiyona (Mekanoresöptör) sahip olduklarını ve ağrı reseptörlerine sahip olmadıklarını ve bunun aksine perimeniskal dokunun sinir sonlanmaları olduklarını göstermiştir. Bu da menisküs yırtıklarında ağrının perimeniskal dokunun irritasyonu ile oluştuğunu açıklamaktadır. 

 

Menisküsler yoğun ekstrasellüler matrix ile çevrilmiş az sayıda hücreden oluşan tipik bir bağ dokusudur. Menisküs hücreleri fibröz kondrosit görünümümde olup fibröz kıkırdak matrixi üretirler. Yaşa ve canlı tipine göre menisküsün ortalama % 70’i sudur.  Ekstrasellüler matrixin %60-70 kollojen geri kalan kısmı ise proteoglikanlar, matrix glikoproteinleri ve elastin oluşturur.  Menisküslerin büyük kısmı avasküler olmasına rağmen aktif bir dokudur. Fibrokondrositler menisküslerin üzerine gelen yüklere göre proteoglikan sentezi miktarını değiştirebilir. Diğer dokularda olduğu gibi menisküslerde de yüklenmeme ve hareketsizlik zararlı etkilere sahiptir.  

 

Menisküs yırtıklarında tanıda hikâye, fizik muayene ve görüntüleme yöntemleri önemlidir. Fakat hiçbir tanı yöntemi mutlak değildir. 

 

Diz Muayenesi: Öykü önemlidir, şikâyetin ne zaman başladığı, nasıl olduğu ve süreci irdelenmelidir. Menisküs yırtılmaları travma olmaksızın da olabilir. Fakat genç yaş ve aktif sporcularda genellikle bir travma sonrası menisküs yırtığı ile karşılaşırız. Antrenman sırasında veya maç sırasında bunu çok daha kolay izleyebiliriz. 

 

Diz şişmesi: Menisküs kanlanması az olan bir doku olduğu için her yırtılan menisküste dizde şişme beklemeyiz. Ödem olması için yırtığın menisküse gelen damarıda zedelemesi sonucunda travmanın takibinde oluşur. Travma kanlanmanın çok az olduğu bölgede oluşursa ödem belirli bir süre sonra oluşur. Dizde ödem menisküs yırtıkları için olmazsa olmaz değildir. 

 

Ağrı: Menisküs kendisi ağrısız bir dokudur. Menisküs yırtığına neden olan travma perifik yumuşak dokuyu irrite etmesinden dolayı ağrıya neden olur. Kronik dönemde periferik yumuşak dokuyu irrite etmeyen menisküs yırtıkları ağrıya neden olmazlar. Travma sonrası oluşan ağrılarda menisküs yırtıkları akılda tutulmalıdır. 

 

Kilitlenme: Her menisküs yırtığında dizde kilitlenme olması beklenmez fakat kova sapı yırtığı olarak isimlendirdiğimiz uzun menisküs yırtıklarında femur kondili yırtık arasına girmekte ve dizi mekanik olarak kilitlemektedir. Bu acil olarak kabul gören bir durumdur. Muayene sırasında dizi açmaya zorlamamak gerekmektedir.  

 

Fizik Muayene: Meniskus muayenesinde birçok fizik muayene olmasına rağmen takım doktoru olarak bilmemiz gereken önemli fizik muayeneler şunlardır.  

 

Eklem aralığı palpasyonu: Hem iç hem de dış eklem aralığı palpe edilerek menisküs yırtıklarında oluşan periferik yumuşak dokudaki irritasyonu agreve ederek ağrı oluşturabiliriz.  Palpasyon esnasında menisküslere komşu yumuşak dokulardaki lezyonlarda da palpasyon ile ağrı agreve olur.  Her eklem aralığındaki ağrıda menisküs yırtığını sorumlu tutmayız.    

 

Mc Murray Testi: Hasta sırt üstü yatar, diz fleksiyonda iken, sırasıyla varus ve valgus zorlaması ile birlikte iç ve dış rotasyon hareketi yaptırılarak menisküsler sıkıştırılır. Bu sırada, ilğili tarafta ağrı veya ağrılı atlama hissi menisküs yırtığını kuşkulandırır.    

  

Maç veya antreman sırasında diz travması geçiren futbolcuyu değerlendirme esnasında muayene kadar futbolcunun hissettikleri de önemlidir. Kilitlenen diz açılmaya çalışılmamalı ve kendisini oynayamayacak olarak hisseden futbolcu zorlanmamalıdır. 

 

Tedavi:

Bazı menisküs yırtıkları cerrahi tedavi gerektirmez. 

 

·         Santral kesimde menisküs saçaklanmaları

·         Tam kat olmayan ve menisküs stabilitesini bozmayan yırtıklar

·         5 mm ve daha kısa olan vertikal ve oblik yırtıklar

 

Cerrahi tedavi menisektomi ve menisküs tamirini içermektedir. Uygun koşullarda mümkün olduğu sürece şartlar zorlanmalı ve menisküs tamiri denenmelidir.  Sezon ortasında takım için önemli bir oyuncunun sahalara erken dönmesi için tamir edilebilecek menisküs yırtığına menisektominin tercih edilmesi daha sonraki dönemlerde oyuncunun futbol hayatına neden olabilir. 

Kaynak: (Kocabey, Y. 2009)

 

 

 

Rafet Fatih ÇAKMAK Beden Eğitimi Öğretmeni